Yeni anlaşma, ilk kriz: Denetim belirsizliği

İran Dışişleri Bakanı, ülkesinin BM'nin nükleer gözlemcisiyle yaptığı taze mutabakatın, denetçilerin nükleer sahalara girebilmesini güvence altına almadığını ve Tahran'ın teftişlerin icra edilme şekli üzerine ek müzakereler talep ettiğini ifade etti.

Salı günü İran ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) arasında, ABD ve İsrail'in vurduğu yerler dahil olmak üzere tesislerde teftişlerin tekrar başlaması için bir uzlaşıya varıldığı duyurulmuş, fakat detaya girilmemişti. İran yönetimi, uluslararası yaptırımlar geri dönerse anlaşmanın da ortadan kalkacağı uyarısında bulunmuştu.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, devlet televizyonundaki bir açıklamasından "Tekrar vurgulamak isterim ki, mevcut mutabakat Buşehr nükleer santrali haricinde IAEA denetçilerine bir giriş hakkı tanımıyor" ifadelerini kullandı .

Bakan, sözlerine şöyle devam etti: "İleride İran tarafından sunulacak raporlar temelinde, giriş izninin ne şekilde olacağı meselesi doğru bir vakitte ele alınmalıdır"

ANLAŞMA HAKKINDA DETAYLAR

Salı günü varılan anlaşmanın kritik noktalarının detaylarda saklı olduğunu belirten diplomatik kaynaklar, IAEA'nın denetimlerin yeniden başlamasıyla ilgili "prosedürler" olarak tanımladığı konuları açıklığa kavuşturacak ortak bir basın toplantısının Kahire'de yapılmadığına dikkat çekti.

Bu mutabakatın, Avrupalı devletlerin, 2015 tarihli nükleer pakt uyarınca gevşetilen uluslararası yaptırımları İran'a karşı tekrar devreye sokma tehdidinin gölgesinde yapılması dikkat çekiyor.

Ancak IAEA Başkanı Grossi, dün (Çarşamba) yaptığı bir değerlendirmede, uzlaşılan "teknik dokümanın" "teftiş, bilgilendirme ve yürütme süreçlerine dair açık bir çerçeve" sunduğunu ifade etti.

Grossi, "Bu çerçevenin, İran'daki bütün tesis ve yapıları kapsadığını, aynı zamanda bu yerlerdeki nükleer malzemeler dahil olmak üzere saldırıya uğramış tüm noktalarla ilgili zorunlu raporlamayı da içerdiğini" sözlerine ekledi.

İran'ın uranyum zenginleştirdiği merkezler büyük ölçüde tahrip edilmiş olsa da, nükleer silah için gerekli olan yaklaşık %90'lık seviyeye çok yakın bir saflık olan %60 oranında zenginleştirilmiş uranyumu da barındıran mevcut stokların akıbeti belirsizliğini koruyor.

İranlı Bakan Arakçi'ye göre, Ajans ile geliştirilecek ortaklığın geleceği açısından, UAEA yönetim kurulunun yaptığı toplantı kritik bir rol oynayacak.