Batı'dan İran'a nükleer anlaşma için Ağustos ültimatomu

ABD ve önde gelen Avrupalı müttefikleri İngiltere, Fransa ve Almanya (E3), İran'a nükleer programı konusunda net bir ültimatom verdi.

Yapılan ortak açıklamada, Tahran'ın Ağustos ayı sonuna kadar bir nükleer anlaşmaya varmayı taahhüt etmemesi durumunda, Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının otomatik olarak yeniden uygulanacağı belirtildi.

Bu koordineli sert duruş, Batılı güçlerin, İran'ın Haziran ayındaki savaştan sonraki zayıf konumunu kullanarak Tahran'ı müzakere masasına zorlama stratejisinin bir parçası olarak görülüyor.

"SNAPBACK" TEHDİDİ VE STRATEJIK ZAMANLAMA

Batı'nın elindeki en büyük koz, 2015 tarihli nükleer anlaşma (JCPOA) kapsamında yer alan ve imzacılardan herhangi birinin BM yaptırımlarını tek taraflı olarak geri getirmesine olanak tanıyan "snapback" mekanizmasıdır.

Bu tehdidin zamanlaması ise kritik bir öneme sahip. Mekanizmanın süresi Ekim 2025'te doluyor ve E3 ülkeleri, bu hamleye muhtemelen karşı çıkacak olan Rusya'nın BM Güvenlik Konseyi başkanlığını devralmasından önce harekete geçmek istiyor.

Bu durum, Batı'nın elindeki kozu en etkili şekilde kullanmak için dikkatle hesaplanmış bir diplomatik manevra olduğunu gösteriyor.

On yıllık bir anlaşmanın teknik bir maddesi, güncel bir jeopolitik silah olarak kullanılıyor.

İran ise, "snapback" mekanizmasının tetiklenmesi halinde Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması'ndan çekilebileceği tehdidinde bulunuyor.

WASHINGTON'UN TALEPLERI VE DIPLOMATIK BASKI

ABD yönetiminin, İran'ın müzakere masasına dönmeyi reddetmesinden "son derece rahatsız" olduğu ve gelecekteki tüm görüşmelerin aracılar olmadan, doğrudan yapılması konusunda ısrar ettiği bildiriliyor.

Yaptırımlardan kaçınmak için İran'ın, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) denetimlerine yeniden izin vermek veya %60 saflıkta zenginleştirdiği yaklaşık 400 kg uranyumu ülke dışına çıkarmak gibi önemli adımlar atması bekleniyor.

Diplomatik kulislerde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in bile özel görüşmelerde İran'ı, ABD ve İsrail'in kilit talebi olan "sıfır zenginleştirme" içeren bir anlaşmayı kabul etmeye çağırdığı, ancak Tahran'ın bu talebi reddettiği konuşuluyor.

Washington'un bu maksimalist tutumu, mevcut gücünü kullanarak sadece 2015 anlaşmasını canlandırmayı değil, İran'ın nükleer bomba yolunu kalıcı olarak kapatacak çok daha kısıtlayıcı bir anlaşmayı hedeflediğini gösteriyor.